Reconstructions of history

ANXIETY IN “MEGACOUNTRIES” AND IN “SMALL COUNTRIES”

Nutsa Batiashvili — 2023-05-11

ესეიში – „მეგა და მცირე ქვეყნების შფოთი“ – ავტორი რუსეთისა და საქართველოს უსაფრთხოების აღქმებზე მოგვითხრობს. მისთვის რუსეთის ქცევა ერთი მიზეზით არ აიხსნება. მნიშვნელოვანია რუსეთის, როგორც მეგაქვეყნის იდენტობა, რომელიც გარდაუვლად მიილტვის ერი-სახელმწიფოს კონცეფციით სახეცვლილი იმპერიული ამბიციებისაკენ. საქართველოს „სიმცირის“ განცდა კი სწორედ ამ მეგაქვეყნის სიახლოვითაა განპირობებული. „შფოთვა“ რუსეთში საკუთარი, შეჩვეული თვითაღქმის შელახვიდან მო-მდინარეობს. საქართველოში „შფოთვას“ მეზობელი მეგაქვეყნიდან ბოლო დროს მომდი- ნარე მასობრივი მიგრაციაც ზრდის.

რუსეთის არსებით პრობლემად დანახულია „ერი სახელმწიფოს“ და „იმპერიის“ იდეათა წინააღმდეგობრიობა. პირველი „კარგ ცხოვრებასთან“ ასოცირდება, მეორე კი „ცივილიზატორულ დიდებასთან“, ოღონდ, მეორის გამო პირველის მსხვერპლშეწირვაც მისაღები ხდება. რუსეთზე საუბრისას, ავტორი ასევე ეხება ნაციონალიზმის მკვლევართა დაკვირვებებს, რომელთა თანახმად, რუსეთის იდენტობაში დიდი კვალი დატოვა მონ ღოლთა იმპერიის ქვეშ ცხოვრების გამოცდილებამ. რუსეთის გეოპოლიტიკური შფოთვის უკან იდენტობის თუ კულტურის გამო შფოთვაა. რუსეთის პოლიტიკურ კოსმოლოგიაში საზღვარიც განსხვავებულ მნიშვნელობას იძენს – იგი უცხო კულტურათა და იდეოლოგიათა მოახლოების საფრთხის მატარებელია.

კიდევერთითემა,რომელსაცავტორიეხება,სირცხვილისგანცდაა.ბევრრუსსრცხვენია უკრაინაში ომის გამო. შეიძლება ამას მოჰყვეს რაიმე ცვლილება? თუ ეს სირცხვილის განცდა ისევ გარე სამყაროსადმი ეჭვიან რუსულ იდენტობას გაამყარებს? ბუნებრივია, ავტორს არ აქვს პასუხები მომავალზე, მაგრამ იგი ამ მომავლის პროგნოზირებისათვის საინტერესო მოცემულობებზე საუბრობს.

საქართველოს შემთხვევაში კი აქტუალური ისევ ამ იმპერიული მეზობლისგან მომ დინარე ნაირფერ აგრესიულ იმპულსებზე რეაქციაა. ამგვარი გამოცდილებიდან მომდი ნარეობს ის ნეგატიური დამოკიდებულება, რომელსაც საქართველოში თავშესაფრის მა ძიებელი რუსი მიგრანტები შეიძლება აწყდებოდნენ. თუმცა ქართული საზოგადოებაც გაორებულია თავის იდენტობაში, როგორც ამას ავტორის მიერ მაგალითად მოყვანილი ინტერვიუ აჩვენებს. გაორება იქიდან მომდინარეობს, რომ როდესაც ერთთათვის რუ სული იმპერიალიზმია მიუღებელი და სუვერენიტეტი კი მთავარი ღირებულება, მეორეთათვის მთავარი შიდაქართული დაპირისპირებები და კოლონიური „სუბალტერნის“მდგომარეობისათვის მზადყოფნაა.

REGIME STABILITY AND WAGING WAR IN UKRAINE: CONTINUITY AND CHANGE IN RUSSIAN POLITICS IN THE FIRST SIX MONTHS AND BEYOND

Matthew Blackburn — 2023-05-11

ესეიში ყურადღება გამახვილებულია რუსეთ-უკრაინის ომის პირველ ექვს თვეზე. ავტორი ცდილობს, შეაფასოს, რა მიმართულებით შეიცვალა, რა მხრივ შენარჩუნდა და რამდენად სტაბილურია რუსეთის შიდა პოლიტიკა. მეთიუ ბლექბერნის აზრით, სწორედ იქიდან გამომდინარე, რომ კრემლი აცნობიერებს პოლიტიკური რეჟიმის სტაბილურობის მნიშვნელობას, საკუთარ თავს გარკვეულ შეზღუდვებს უწესებს როგორც საგარეო პოლი- ტიკაში, ისე სამხედრო მოქმედებების შემდგომი ესკალაციის მხრივ. იგი ხაზს უსვამს, რომ მიუხედავად გამოცხადებული მობილიზაციისა, დიდი ალბათობით, ფრთხილი პოლიტიკა შენარჩუნდება: იმის ნაცვლად, რომ რუსეთმა იხელმძღვანელოს სარისკო სტრატეგიით — „ან ყველაფერი, ან არაფერი“, ის ეცდება, რომ შეასუსტოს უკრაინის წინააღმდეგობა „დამღლელი ომის“ მეშვეობით, გაანადგუროს ინფრასტრუქტურა და აქციოს უკრაინა შე- უმდგარ სახელმწიფოდ.

პუტინის გადაწყვეტილებამ უკრაინაში სრულმასშტაბიანი ომის დაწყებასთან დაკა- ვშირებით დიდი გავლენა იქონია მსოფლიო პოლიტიკასა და ეკონომიკაზე. მიუხედავად ამისა, ავტორს მიაჩნია, რომ, მსოფლიოსთან შედარებით, ომს რუსეთის საშინაო პოლიტი- კაზე მკვეთრი გავლენა არ მოუხდენია. ესეის ავტორი ამის მიზეზად იმას ასახელებს, რომ ყველაზე დიდი ცვლილებები ელიტების ერთიანობის შესანარჩუნებლად, პოლიტიკური ოპოზიციის რეპრესიისა თუ იძულებით თანამშრომლობისთვის და საინფორმაციო ომის წარმოებისთვის 2022 წლის ომამდე განხორციელდა.

ესეიდან გამომდინარეობს, რომ რუსეთის პოლიტიკა დიდწილად არ შეცვლილა უკ- რაინასთან ომის პირველი ექვსი თვის განმავლობაში. თუმცა, იმავეს ვერ ვიტყვით მო- მდევნო ექვს თვეზე. მობილიზაცია და სამხედრო მოქმედებების ესკალაცია წნეხად აწვება სხვადასხვა სახელისუფლებო ვერტიკალს. მიუხედავად იმისა, რომ ნაკლებ სავარაუდოა, პუტინმა სერიოზული ნაბიჯები გადადგას რუსეთის ნეო-სტალინისტურ სახელმწიფოდ გარდაქმნისკენ – წერს ავტორი – შესაძლოა, რომ ომის დროს ლოიალობის პოლიტიკამ გამოიწვიოს ელიტის არაპროგნოზირებადი გადაჯგუფება. საბოლოო ანალიზისას, ბლექ- ბერნი ამტკიცებს, რომ როგორც არასდროს, გასული ოცი წლის განმავლობაში, პუტინის სისტემა დამოკიდებულია სამხედრო შედეგებსა და მაკრო-ეკონომიკური სტაბილურობის შენარჩუნებაზე. შესაძლოა, რომ სწორედამ ორმა ცვლადმა განსაზღვროს არსებული რე- ჟიმის მომავალი.

WHAT MAKES RUSSIA DIFFERENT FROM OTHER FORMER EMPIRES?

Ghia Nodia — 2023-05-11

რუსეთის უკრაინაში შეჭრამ ცხადი გახდა ის, რაზეც ბევრი ადამიანი ფიქრობდა, მა- გრამ საყოველთაოდ არ იყო აღიარებული – ყოველ შემთხვევაში, დასავლეთში. რუსეთს არ უარუყვია თავისი იმპერიული წარსული და ეს მთავარი პრობლემაა, პირველ რიგში, მისი ყოფილი იმპერიის მიერ დაპყრობილი ქვეყნებისთვის, შემდეგ მსოფლიოსთვის და ბოლოს, თავად რუსეთისთვისაც.

რუსეთის უკრაინაში ინტერვენციამ თვალნათელი გახადა რუსულ და დასავლურ და- მოკიდებულებებს შორის განსხვავება, როცა იმპერიის არსზე ვსაუბრობთ. აშკარაა, რომ რუსეთის მიერ დაწყებული ომი, რომელიც მეზობელი ტერიტორიის დაპყრობისა და ანექ- სიის მცდელობაა, იმპერიალიზმისა და კოლონიალიზმის გამოვლინებაა, მისი ტრადიცი- ული, ძველმოდური გაგებით. ამ გამოვლინებებს წინ დაკარგული იმპერიის ნოსტალგიის ღია გამოხატულება უძღოდა. ამის მაგალითია რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტის, ვლა- დიმერ პუტინის 2007 წლის სიტყვა მიუნხენის უსაფრთხოების კონფერენციაზე.

დასავლეთმა, მეორე მხრივ, არა მარტო უარი თქვა თავის ყოფილ კოლონიებზე, არამედ თავად სიტყვა კოლონიალიზმი შეურაცხმყოფელ სიტყვად აქცია, რაც, თავისთავად, იმპე- რიულ წარსულს ხდის დასაგმობსა და მოსანანიებელს. ის ფაქტი, რომ პოსტ-კოლონიური თეორიები წამყვან დასავლურ უნივერსიტეტებში დომინანტურ მიდგომას წარმოადგენს, შეიძლება დასავლეთის კოლექტიურ მონანიებადაც ჩაითვალოს.

ავტორს მიაჩნია, რომ დასავლური დემოკრატიული სამყაროს იმპერიალისტური/კო- ლონიალისტური პრინციპებისადმი მიდგომებმა განიცადა ჭეშმარიტი და ფუნდამენტური ტრანსფორმაცია. რუსეთმა ეს ვერ შეძლო და პირიქით, აღშფოთებულია დასავლეთის ანტიკოლონიალისტურ დამოკიდებულებებზე, ნორმებსა და წესებზე, რომლებიც კრძა- ლავს იმპერიულ მიდგომებს – დაპყრობებისა და ანექსიების ტრადიციულ პოლიტიკას.

სწორედ ამ განსხვავებებს აღწერს ქვემოთ მოცემული ტექსტი და ცდილობს პასუხი გასცეს კითხვას: რა განასხვავებს რუსეთს სხვა ყოფილი იმპერიებისგან, რომლებმაც წლე- ბის წინ თქვეს უარი იმპერიულ იდენტობასა და კოლონიურ ტერიტორიებზე.

„WE HAD NO OTHER OPTIONS“, OR THE CLASH OF HISTORICAL NARRATIVES BEHIND THE RUSSIAN INVASION IN UKRAINE

Ivan Kurilla — 2023-05-11

პუტინი უკრაინასთან ომს ისტორიული კანონზომიერებით ამართლებს – ის ამტკი- ცებს, რომ რუსეთსა და უკრაინას საერთო წარსული აქვს და რომ „რუსეთს სხვა გამოსა- ვალი არ დაუტოვეს“. დღევანდელი პოლიტიკური ამოცანები განსაზღვრავს რუსეთის ხე- ლისუფლების ისტორიულ დისკურსს: მისთვის დღეს ისტორია არის მტკიცებულება იმისა, რომ რუსეთის წარსული იყო გმირული და პატრიოტული; ის, რომ თანამედროვე რუსეთი არსებობს და მისი მოსახლეობა ცოცხალია, წარსულში გაღებული მსხვერპლის შედეგია. წინამდებარე ესეიში რუსი ისტორიკოსი, ივან კურილა განიხილავს ისტორიის მიმართ მსგავსი დამოკიდებულების მეთოდოლოგიურ პრობლემას.

კურილა იმას არ ამტკიცებს, რომ ისტორიული მოვლენები 21-ე საუკუნეში მნიშვნელო- ბას კარგავს. მაგალითისთვის მას მოჰყავს აშშ, სადაც გასული წლების საზოგადოებრივი პროტესტების შედეგად, არაერთი ისტორიული მონუმენტი განადგურდა. თუმცა, მისი აზრით, რუსეთისა და აშშ-ის შემთხვევებს შორის არსებითი განსხვავება ხელისუფლების როლში მდგომარეობს: აშშ-ში მონუმენტები აქტივისტებმა გაანადგურეს, ხოლო რუსეთის ხელისუფლებას ისტორიის ინტერპრეტაციაზე აქვს მონოპოლია დაწესებული და საზოგა- დოების ჩართულობა მინიმალურია.

ავტორის აზრით, მეთოდოლოგიური პრობლემაც სწორედ ამაში მდგომარეობს: 21-ე საუკუნეში ისტორია, როგორც სამეცნიერო დისციპლინა არის წარსულსა და აწმყოს შო- რის დიალოგის საშუალება და არა მონოლოგი ან წარსული ფაქტების მშრალი აღწერა. პრობლემაა, როდესაც დიალოგის ამ კომპლექსურ პროცესში წამყვანი როლი სახელმწი- ფოს უკავია და სხვადასხვა საზოგადოებრივ ჯგუფს ისტორიის ინტერპრეტაციის შესაძ- ლებლობა არ ეძლევა.

კურილას მიაჩნია, რომ პუტინი ამას ორი მიზეზით აკეთებს: 1) გაამართლოს უკრაი- ნასთან ომი და 2) საკუთარი კონტრიბუცია შეიტანოს ისტორიის სახელმძღვანელოებში, რომლებიც მომავალში შეიქმნება. ის ცდილობს, ისტორიაში შევიდეს პეტრე I-ის მსგავსად, რომელმაც რუსეთს ტერიტორიები შეუერთა. სტალინსაც აქვს მსგავსი დამსახურება, თუ- მცა პუტინს მასთან საკუთარი თავის გაიგივება არ სურს. მიუხედავად დიდი მცდელობისა, კურილას აზრით, პუტინი „ისტორიულ ენას“ ბოლომდე ვერ აკონტროლებს, რადგან რუ- სეთში ომის მხარდამჭერ აქციებზე საბჭოთა დროშები და სიმბოლიკა უფრო შეიმჩნევა, ვიდრე რაიმე სხვა.

აქედან გამომდინარე, ესეის მიხედვით, გარდა იმისა, რომ ისტორიის ინტერპრეტაცი- აზე მონოპოლია და სწორხაზოვანი შეფასება 21-ე საუკუნეში მეთოდოლოგიურად გაუ- მართლებელია, ის ასევე ერს თვითგამორკვევის შესაძლებლობას უკარგავს. დღევანდელ რუსეთში არ არსებობს პასუხი შეკითხვაზე „ვინ ვართ ჩვენ?“ თუ, საბჭოთა კავშირის და- შლის შემდეგ, 1990-იან წლებში ამ შეკითხვაზე მეტ-ნაკლებად გაეცა პასუხი, ეს დღევა- ნდელი რუსეთისთვის არარელევანტურია. შესაბამისად, ხალხი, რომელიც წითელ დრო-შებს აფრიალებს, თავის იდენტობას საბჭოთა პერიოდს უკავშირებს. ისინი სწორედ ამას მიიჩნევენ რელევანტურად – რადგან ჩვენ არ ვართ რუსი დემოკრატები, მაშასადამე, ჩვენ საბჭოთა ადამიანები ვართ.

RUSSIAN RULING CIRCLES: AN ONLY APPARENT SOLIDITY?

Régis Genté — 2023-05-11

უკრაინაში რუსეთის შეჭრის შემდეგ რუსეთის წინააღმდეგ უპრეცედენტო საერთაშო- რისო სანქციები დაწესდა. მიუხედავად ამისა, რუსეთის ფედერაციის პოლიტიკური ელიტა მნიშვნელოვან წევრებს არ მიუტოვებიათ. ბევრი მათგანი პუტინის ამ გადაწყვეტილებას ქვეყნის მომავლისთვის კატასტროფულ მოვლენად მიიჩნევს, მაგრამ ღიად არ გამოხატავს აზრს. ავტორი თვლის, რომ ყოველივე ეს პუტინის მიერ ორი ათწლეულის განმავლობაში შექმნილი ძლიერი პოლიტიკური სისტემის დამსახურებაა. მმართველთა 100 ყველაზე გა- ვლენიანი წარმომადგენლიდან მხოლოდ ერთი, ანატოლი ჩუბაისი, განუდგა მას.

პუტინის სისტემა ძლევამოსილი ჩანს, რომელიც იმგვარადაა ჩამოყალიბებული და კონტროლირებადი, რომ არცერთ გავლენიან ჯგუფს მისი განადგურება არ შეუძლია. მი- ზეზი ორია: 1. სისტემა მის ყველა წევრს აძლევს სარგებლის მიღების უფლებას; 2. ე.წ. „სი- ლოვიკების“ [ძალოვნების] როლი მნიშვნელოვანია არალოიალურობის პრევენციისთვის. კრემლს ჯერ კიდევ აქვს რესურსი იმისთვის, რომ რუსული მმართველი ელიტის წარმომა- დგენლებმა წასვლას დარჩენა ამჯობინონ.

ავტორი კითხულობს, რესურსების სიმწირისა და საერთაშორისო სანქციების ფონზე, როდემდე გაგრძელდება ასე? რესურსები ილევა, რამაც, შეიძლება, რუსულ ელიტაში კო- ნკურენცია გაზარდოს და სისტემის მიტოვება გარდაუვალი აღმოჩნდეს.

მაგრამ ელიტის წევრები ამას, სავარაუდოდ, მხოლოდ მას შემდეგ გააკეთებენ, რაც ქვეყნის შიგნით ყველა შანსს გამოიყენებენ საკუთარი ინტერესების დასაცავად. რეჟის ჟა- ნტეს აზრით, პრობლემურია პუტინის მემკვიდრის შერჩევაც. სისტემის ავტორიტარული ბუნება პუტინის სიცოცხლეშივე მის შეცვლას თითქმის წარმოუდგენელს ხდის.

RUSSIA’S WAR IN UKRAINE: THE LOGIC OF THE REGENERATION OF TOTALITARIAN STRUCTURES

Lev Gudkov — 2023-05-11

The author analyses the development of anti-Ukrainian propaganda and attitudes in Russia. He emphasises that this process was accelerated by a weak reaction of the international community concerning the Russian aggression against Georgia in 2008; fear of the “colour revolutions”, and the Kremlin’s unacceptability of Ukraine’s integration within the European Union; increased ambitions after the annexation of Crimea, which was reflected in “Novorossiya” project. Furthermore, the Rus- sian government put much effort into creating the image of “the Enemy” from the West and labelling Ukrainians as Nazis.

According to the author, western experts dedicating more attention to the plutocratic nature of Russia overlooked the growing influence of “Power agencies” (Siloviki) in governance. The West ignored Russia’s totalitarian roots, expressing optimism based on prospects of democratic “transitol- ogy” while the clouds of war were gathering gradually.

The regeneration of totalitarian society is not taking place only in Russia, and the author briefly indicates other post-Soviet examples as well. However, the essay focuses on Russia, underlining the “geopolitical mentality” of its leadership. Additionally, the author considers Putinism as an ideology which aims to restore complete control over society and discredit the idea of reforms. According to the author, this ideology is eclectic and populist.

The key word of this essay is “totalitarian syndrome”. The author explains where and how it man- ifests itself in Putin’s Russia. Interestingly, Putin’s version of totalitarianism does not derive from the revolutionary party’s ideology, as it establishes “from above”, and compared to the communist variant, it is the “secondary”. Emphasis is made on privatising institutions of violence and the government’s alliance with the criminal world.

The author expresses a strong interest in the reaction of Russian society, establishing that, gener- ally, a significant part of the population is vulnerable to propaganda, and adaptation to state violence is deeply rooted in public culture. All of the above mentioned serves as a precondition for wars. The author concludes that, during his life, the Russian Federation has been at war for 26 years, and it still is.

THE EDUCATED CLASS AS A VARIABLE. THE BEGINNING OF THE BELATED END OF HISTORY IN RUSSIA

David Darchiashvli — 2023-05-11

The author underlines that an interaction between the ruling class and the so-called educated class is one of the most important variables in the political processes. No ruler can survive for long without justifications of his rule and behavior, without ideologemes to serve him. Educated class, and, in the Russian case, intelligentsia as its vital part, is needed for the production, support, and dissemination of that very ideological realm of power. Since the establishment of the Russian empire through its Soviet and post-Soviet surrogates, such ruling class-educated class cooperation has always been taking place. Even rebellious intelligentsia, in the form of radicals, revolutionaries, or dissidents, by and large, were supportive of imperialism in one form or another. The current war in Ukraine is dramatically changing this formula. Never ever in history was the Russian educated class so tired and scared of the imperial agenda. It feeds the hope that the days of the Russian empire are counted.

EUROPEAN AND TRANSATLANTIC SECURITY AND THE RUSSIA’S WAR AGAINST UKRAIN

Olena Podvorna — 2023-05-11

ესეი განიხილავს, თუ რა გავლენა მოახდინა 2022 წლის 24 თებერვალს უკრაინის წინა- აღმდეგ დაწყებულმა რუსეთის ომმა ევროპული და ტრანს-ატლანტიკური უსაფრთხოების წესრიგზე და როგორ პასუხობენ ევროკავშირისა და ჩრდილო-ატლანტიკური ალიანსის წევრი ქვეყნები არსებულ გამოწვევებს.

ავტორი აღნიშნავს, რომ 21-ე საუკუნეში ევროპული სახელმწიფოები, ევროკავშირი და ზოგჯერ ამერიკის შეერთებული შტატები აქტიურად იყენებდნენ საერთაშორისო ურთიერთობებში ნეოლიბერალიზმის/იდეალიზმის, ინსტიტუციონალიზმისა და კონსტ- რუქტივიზმის მიდგომებს. მსოფლიო აქცენტს აკეთებდა „რბილ უსაფრთხოებაზე“. შედე- გად, ჩდრილოატლანტიკური ხელშეკრულების ორგანიზაციამაც (NATO) კი, თავის მთავარ ფუნქციად პოლიტიკურ დიალოგსა და არასამხედრო საფრთხეებზე მუშაობა განსაზღვრა. კლასიკური ხისტი უსაფრთხოების პრობლემების აღორძინება რეგიონში წარმოუდგენ- ლად მიიჩნეოდა. რუსეთის მიერ უკრაინის წინააღმდეგ დაწყებულმა ფართომასშტაბიანმა ომმა და უკრაინის წინააღმდეგობამ გამოიწვია ევრო-ატლანტიკური ქვეყნების უსაფრ- თხოებისა და საგარეო პოლიტიკის სტრატეგიების განახლება და უსაფრთხოების სისტე- მების ცვლილება.

ავტორი განიხილავს ევროკავშირისა და NATO-ს წევრი ქვეყნების მიერ გამოყოფილი დახმარების მნიშვნელობას და ხაზს უსვამს აშშ-ის, პოლონეთისა და გაერთიანებული სა- მეფოს როლს როგორც სამხედრო, ასევე ჰუმანიტარული დახმარების მხრივ. აგრეთვე, სა- უბარია გერმანიის როლზე, მის რუსეთთან არსებულ წარსულ ურთიერთობებზე და იმაზე, თუ როგორ შეაფერხა ყოველივე ამან გამოწვევაზე მყისიერი პასუხის გაცემა. მიუხედავად იმისა, რომ ევროკავშირში ერთ-ერთ მთავარ გავლენის მომხდენ ქვეყნად გერმანია მიიჩნე- ოდა, სწორედ ვაშინგტონის მტკიცე პოზიციამ მოახერხა ევროპის ქვეყნების კონსოლიდა- ცია უკრაინის მხარდასაჭერად და რუსეთის აგრესიის საპასუხოდ. მხოლოდ სამი ქვეყნის – აშშ-ის, გაერთიანებიული სამეფოსა და პოლონეთის ერთიანმა ძალისხმევამ გამოიწვია NATO-ს, ევროკავშირისა და გერმანიის პოლიტიკის მნიშვნელოვანი ცვლილება.

ავტორი აღნიშნავს, რომ უსაფრთხოების წესრიგი, ძირითადად, მისი ნორმატიული საფუძვლები, მოითხოვს სერიოზულ გადახედვას. უკრაინის და ზოგადად, რეგიონის ქვეყ- ნების მომავალი უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად მასში მცირე ცვლილებების შეტანა საკმარისი არ იქნება. ექსპლიციტურად და გასაგებად უნდა განიხილებოდეს ის მექანი- ზმები, რომლებიც უპასუხებს რუსეთის მიერ წამოჭრილი უსაფრთხოების დილემას, განსა- კუთრებით ბირთვული იარაღის არსებობის კონტექსტში. უკრაინას აქვს პასუხი ამ გამო- წვევაზე: რუსეთის ფედერაციის დაშლა, დემილიტარიზაცია და დენუკლიარიზაცია. ხოლო როგორ აპირებენ ევროპული ქვეყნები და ამერიკის შეერთებული შტატები ცენტრალურ და აღმოსავლეთ ევროპაში არსებული უსაფრთხოების დილემას უპასუხონ და ევროპასა და ევრო-ატლანტიკურ სივრცეში უსაფრთხოება უზრუნველყონ, ჯერ კიდევ განხილვის საგანია.

THE ROLE OF NATIONAL NARRATIVES IN RUSSIA’S WORLDVIEW

James V. Wertsch — 2023-05-11

წინამდებარე ესეიში რუსული აგრესიის ანთროპოლოგიურ-ფსიქოლოგიური ახსნაა მოცემული. ამერიკელი ანთროპოლოგი, ჯეიმს უერტჩი, რუსულ მსოფლაღქმას და რუსე- თის უკრაინულ აგრესიას ნარატივების კუთხიდან განიხილავს. ავტორის აზრით, ნარატი- ვების ანუ ამბის ამა თუ იმ ფორმით თხრობის თავისთავადი ძალა მნიშვნელოვანი პო- ლიტიკური გარემოებაა. იგი, ერთი შეხედვით, ყველაზე უფრო რაციონალურ სფეროში, ეკონომიკაშიც კი ქმნის ამინდს. მოკლედ, ნარატივი იდენტობის საყრდენია და, ესე იგი, ქმედებებისაც.

უერტჩი ყურადღებას ამახვილებს განსხვავებაზე ე.წ. სპეციფიკურ და სქემატურ ნა- რატივებს შორის. პირველი კონკრეტული ამბის თხრობაა, მეორე კი მასში ჩადებული აბსტრაქტული სააზროვნო ხაზი, ტელეოლოგიური შიგთავსი, რომელსაც ზედაპირული წამკითხველი ვერც ამჩნევს. ასე მაგალითად, ჰიტლერელთა დამარცხება სტალინგრად- თან, კურსკთან და ბერლინთან რუსების სპეციფიკური ნარატივია, რომლის უკან იმალება უცვლელი, ზოგადი ნარატივი „უცხო მტრის განდევნისა“. ავტორისათვის საგანგებო გარე- მოებაა, რომ რუსული ნარატივები მუდამ ამ სქემას მისდევდა, იგი არა მხოლოდ ფიზიკურ დაპირისპირებებს ეხებოდა, როგორიც იყო, მაგალითად, „მშვიდობიან რუსეთზე“ მტრული პოლონეთის თავდასხმა მე-17 საუკუნეში და შემდგომ მათი განდევნა, არამედ იდეების სა- მყაროსაც: სოლჟენიცინს მარქსიზმი მიაჩნდა რუსეთის ცივილიზაციის მტრად, დოსტოევ- სკის კი, ზოგადად, დასავლური იდეები. სქემატური ნარატივი აქეზებს რუსებს, რომ მტერი დაინახონ იქ, სადაც სხვები მას ვერ ხედავენ.

ესეი მიდის უფრო ღრმად ნარატივების სამყაროში, გამოყოფს „პრივილეგირებული ამბის ნარატივს“, „ნარატივის ეროვნულ პროექტს“ და, ხაზს უსვამს რა ასეთი მენტალური სამყაროს უნივერსალურობას, უბრუნდება რუსულ ქეისს. ავტორი ასკვნის, რომ ნარატი- ვების სამყარო სახელმწიფო პროპაგანდამდე არ დაიყვანება და იმავე რუსული ნარატივე- ბის ცვლას არა მხოლოდ პროპაგანდის შეწყვეტა, არამედ ალტერნატიული ნარატივების შექმნა-გავრცელება ესაჭიროება.

WHAT ARE THE ODDS OF RECREATING RUSSIA?

Zurab Tchiaberashvili — 2023-05-11

In his essay, Zurab Tchiaberashvili discusses the prospects of Russia’s democratisation and its preconditions or obstacles. There is a growing body of scholarly literature addressing the question of what contributes to the development of democracy or what hinders its progress. Hence, the essay links some normative assertions to the Russian case, elaborating on the significance of institution- alised economy, civic and political societies, the rule of law, and state bureaucracy.

However, the primary intent of this essay is to discuss whether Russia’s current socioeconomic disposition can serve as a solid ground for its future democratisation.

Nowadays, the most critical variable when discussing the prospects of democratisation in the Russian context is the enduring war with Ukraine; therefore, this matter is essential in the paper, un- derlining its impacts on Russia’s socioeconomic and cultural circumstances.

According to the essay’s hypothesis, the defeat of an authoritarian regime in a war can be the impetus for democratisation; yet, in addition, (1) the civil and political readiness of society for trans- formation and (2) particular economic prerequisites are correspondingly essential. Russia’s economic growth and, to some extent, state modernisation began in the 2000s, although for decades, mod- ernisation has strengthened not democracy but authoritarianism. That is why the democratisation process needs socio-cultural prerequisites and economic growth.

Zurab Tchiaberashvili concludes that Russia’s prospective democratisation can be impeded due to three causes:

By the time Russia’s defeat in the war is declared, Russia’s economy will most probably decline. The author stresses that returning to the 1991 terri- torial status quo may not be a sufficient precondition for lifting the Western sanctions imposed against Russia, and sanctions will continue functioning after the war ends.
As for the cultural sphere, today’s educational and especially healthcare system standing cannot contribute to advancing Russia’s democratisation process.
Neither can we be optimistic concerning consolidating Russian society around liberal-democratic ideas. As the war in Ukraine prolongs and more and more liberal-minded people hunted by the Kremlin leave Russia, there will probably be a lack of human capital for bottom-up transformations.

FIGHTING PUTIN’S PROPAGANDA FROM EXILE

Ekaterina Kotrikadze — 2023-05-11

ტელე-არხ „დოჟდის“ (TV Rain) ჟურნალისტი ეკატერინა კოტრიკაძე ესეში ყურადღე- ბას ამახვილებს დამოუკიდებელი მედიის მნიშვნელობაზე კრემლის პროპაგანდის წინაა- ღმდეგ ბრძოლაში. იგი ქრონოლოგიურად აღწერს იმ მოვლენებს, რა დროსაც პუტინს გა- ნსაკუთრებით უქმნიდა უხერხულობას თავისუფალი სიტყვა რუსეთში. თავად მოვლენები კი არ უკავშირდება მხოლოდ უკრაინაში სრულმასშტაბიანი ომის დაწყებას, არამედ იგი სათავეს 2013 წელს, მას შემდეგ იღებს, რაც უკრაინაში პრორუსული ძალები დამარცხდნენ და საზოგადოების მნიშვნელოვანმა ნაწილმა დასავლეთისკენ გადადგა ნაბიჯი.

პუტინის საომარი არსენალის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი იარაღი პროპაგანდაა. კოტ- რიკაძე წერს, რომ ხელისუფლების მიერ კონტროლირებული მედია გაუგონარ ისტორიებს თხზავს იმის თაობაზე, თუ როგორ სასტიკად ექცევა უკრაინის „ფაშისტური რეჟიმი“სა- კუთარ მოსახლეობას. ხოლო, რუსეთის თავისუფალი მედიის რიგი წევრები, მათ შორის უშუალოდ „დოჟდის“ ჟურნალისტები, კრემლის მითების მხილებას სისტემატურად ახდე- ნენ. სწორედ ამის აღსაკვეთად, ასევე იმ ნარატივის გასაძლიერებლად, რომ უკრაინაში „ფაშისტური“ რეჟიმი თარეშობს და, სინამდვილეში, რუსეთი არა უკრაინასთან, არამედ NATO-სთან იბრძვის, რუსეთის სახელმწიფო სათათბიროში მიიღეს კანონი, რომელიც ჟურნალისტების სამართლებრივი დევნის საფუძველს იძლეოდა.

შედეგად, ჟურნალისტების მრავალრიცხოვანმა ჯგუფმა რუსეთი დატოვა. ავტორი ხაზს უსვამს იმას, რომ მიუხედავად ამისა, მათი საქმიანობა არ კარგავს მნიშვნელობას და რიგი მედია-პლატფორმები მსოფლიოს სხვადასხვა წერტილიდან მონაწილეობენ პუტინის პროპაგანდის წინააღმდეგ.

FOREWORD

Stephan Malerius — 2023-05-11

When reflecting on Russia in general and before the 24 February 2022, sooner or later the perhaps most well-known in the West verse by “poet-philosopher” Fyodor Ivanovich Tyutchev comes to your mind:

You cannot grasp Russia with your mind Or judge her by any common measure, Russia is one of a special kind – You can only believe in her.

These lines that successfully contributed to a mythologisation of Russia are from 1866. Tyutchev spent almost half of his life in Germany as a diplomat, he was married first to a German countess, then, after her death, to a German baroness. He was a Russian patriot and believed in Russia’s cultural and spiritual superiority. In his political essays, he fiercely opposed the European critics of the Russian absolutism and argued against the “Russo- phobic demagoguery” of the Western intellectuals and politicians.1 His position sounds familiar still today, it appeared to have either survived one and a half centuries or it was successfully revived by Vladimir Putin and his demagogues.

INTRODUCTION

David Darchiashvili — 2023-05-11

აკადემიური ჟურნალის „ისტორიის რეკონსტრუქციები“ მეხუთე, სპეცია- ლური ნომერი განსხვავებული ფორმატით გამოიცემა და მასში თავმოყრილია 2022 წლის 25-29 ივლისს ჩატარებული საერთაშორისო საზაფხულო სკოლის „რუ- სეთის და რეგიონის რეინტერპრეტაცია“ ფარგლებში წაკითხული მოხსენებები. აღნიშნული სკოლა კონრად ადენაუერის ფონდის სამხრეთ კავკასიის ოფისისა და რუსეთის კვლევის ცენტრის მიერ იყო ორგანიზებული.

GEOPOLITICS OF NOSTALGIA: FROM MEMORY WARS TO THE WAR IN UKRAINE

Sergei Medvedev — 2023-05-11

ტექსტის მიზანია, ახსნას უკრაინაში რუსეთის კოლონიური ომის დაწყების მიზეზები. ავტორს მიაჩნია, რომ ამ ომის რეალური წყარო მეხსიერებაა, ნოსტალგიაა. მსოფლიო ისტორიაში ეს, ალბათ, პირველი ომია, რომელიც სრულადაა მეხსიერებაზე დაფუძნებული. საერთაშორისო ურთიერთობების თეორიას თუ გადავხედავთ, არსებობს რეალიზმი, არ- სებობს ლიბერალიზმი და არსებობს კონსტრუქტივიზმი. უკრაინაში რუსეთის მიერ დაწყე- ბული ომი კონსტრუქტივიზმის მაგალითია, რომლის დასაწყებად ვლადიმერ პუტინმა მეხ- სიერებაზე დაყრდნობილი ნარატივები გამოიყენა (გამოგონილი, გაყალბებული). სწორედ მისი ისტორიული წარმოსახვა გახდა ამ ომის დაწყების მიზეზი – ადამიანების ჯგუფმა სპეციფიკური სახის მსოფლიო წარმოიდგინეს და ამაზე დაყრდნობით გააჩაღეს ომი.

რუსეთი აღარ ცხოვრობს აწმყოში, ის არის ქვეყანა, რომელიც ცხოვრობს წარსულში და ეს პუტინის პოლიტიკის ერთ-ერთი მთავარი „მიღწევაა“. პუტინიზმი გარკვეულწილად რეტრო-პოლიტიკაა. მისი მთავარი მამოძრავებელი ძალა რუსეთის დიდებულ წარსულზე ოცნებაა – გამარჯვებიდან გამარჯვებამდე; ყოველთვის დასავლეთის წინააღმდეგ; ფაში- ზმის წინააღმდეგ მარტო მებრძოლი; უსამართლოდ დაჩაგრული ცივი ომის დასრულების შემდეგ.

ამ ყველაფრის უკან პოსტ-იმპერიული „გაბოროტება“ და იმპერიული რევანშიზმის იდეა დგას, რომელიც რუსების თავში ფრთხილად იქნა ჩანერგილი 2000-იანების პუტი- ნის რუსეთში – ჯერ განცხადებით, რომ საბჭოთა კავშირის დანგრევა გეოპოლიტიკური კატასტროფა იყო და შემდეგ მიუნხენში წაკითხული სიტყვით, სადაც გაცხადებული იყო, რომ ყოფილი იმპერია რუსეთის გეოპოლიტიკური ინტერესების სფეროში რჩებოდა, რა- საც 2008 წლის აგვისტოში საქართველოში ტანკების შესვლა და სამხრეთ ოსეთის ოკუ- პაცია მოჰყვა. შედეგად, რუსეთი გახდა ერი, რომელიც ჩაეფლო წარსულში, შეპყრობილია ფაშიზმზე გამარჯვებით და განავითარა სპეციფიკური სახის რიტუალი, რომელსაც „победобесие“ – გამარჯვებით შეპყრობილობა ჰქვია. გამარჯვების კულტი კი ნამდვილ რელიგიად იქცა და გარკვეულწილად ჩაანაცვლა მართლმადიდებლობა. ამ მეხსიერებების ბრძოლის ნაწილია, ასევე, სტალინის კულტის აღდგენა – მისი წარმოჩენა, როგორც საბ- ჭოთა გამარჯვების მთავარი შემოქმედისა. თუ მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ საბჭოთა კავშირის აქცენტი იყო მშვიდობაზე, ახლა „დაე, არ იყოს ომი“ ჩაანაცვლა „ჩვენ შეგვიძლია გავიმეოროთ“ რიტორიკამ.

ამ ყველაფრის შედეგია რუსეთის კოლონიური ომის დაწყება უკრაინაში. იმისთვის, რომ მომავალში მსგავსი რამ ავირიდოთ, ავტორი რამდენიმე გამოსავალს ასახელებს:

რუსეთი სამხედრო გზით უნდა დამარცხდეს, მისი დეიმპერიალი- ზაცია უნდა მოხდეს და ნორმალურ ერ-სახელმწიფოდ უნდა ჩამო- ყალიბდეს, რომლის გამოცდილებაც აქამდე არ ჰქონია;
უნდა მოხდეს პოსტ-საბჭოთა სივრცის დეიმპერიალიზაცია, რა- დგან რუსეთი მას, როგორც საკუთარ კოლონიას, ისე აღიქვამს. ეს ომი კი სწორედ რომ კოლონიური ომია;
რუსეთის დესოვიეტიზაცია უნდა მოხდეს, რადგან უკრაინაში ინ- ტერვენცია საბჭოთა წითელი დროშის ქვეშ ხდება;
დაბოლოს, რუსეთის დენაციფიკაცია უნდა მოხდეს. რუსეთი უნდა გათავისუფლდეს ფაშისტური და ნაცისტური იდეოლოგიისგან, რომელიც მას მართავს ახლა.